ಪುರುಷಸೂಕ್ತಮ್

                     ಪುರುಷಸೂಕ್ತಮ್ 

                ತೈತ್ತಿರೀಯಾರಣ್ಯಕಮ್ ತೃತೀಯ ಪ್ರಶ್ನಃ   

ಊಂ ತಚ್ಛಂ ಯೋರಾವೃಣೀಮಹೇ | ಗಾತುಂ ಯಜ್ಞಾಯ | ಗಾತುಂ ಯಜ್ಞಪತಯೇ| ದೈವೀ ಸ್ವಸ್ತಿರಸ್ತು ನಃ| ಸ್ವಸ್ತಿರ್ಮಾನುಷೇಭ್ಯಃ| ಊರ್ಧ್ವಂ ಜಿಗಾತು ಭೇಷಜಮ್ | ಶಂ ನೋ ಅಸ್ತು ದ್ವಿಪದೇ |  ಶಂ ಚತುಷ್ಪದೇ | ಊಂ ಶಾನ್ತಿಃ ಶಾನ್ತಿಃ ಶಾನ್ತಿಃ ||

ಊಂ ಸಹಸ್ರಶೀರ್ಷಾ ಪುರುಷಃ| ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷಃ ಸಹಸ್ರಪಾತ್ | ಸ ಭೂಮಿಂ ವಿಶ್ವತೋ ವೃತ್ವಾ | ಅತ್ಯತಿಷ್ಠದ್ದಶಾಙ್ಗುಲಮ್ | ಪುರುಷ ಏವೇದಂ ಸರ್ವಮ್| ಯದ್ಭೂತಂ ಯಚ್ಚ ಭವ್ಯಮ್ | ಉತಾಮೃತತ್ವಸ್ಯೇಶಾನಃ| ಯದನ್ನೇನಾತಿರೋಹತಿ| ಏತಾವಾನಸ್ಯ ಮಹಿಮಾ| ಅತೋ

ಜ್ಯಾಯಾಂಶ್ಚ ಪೂರುಷಃ ||೧||

ಪಾದೋಸ್ಯ ವಿಶ್ವಾ ಭೂತಾನಿ | ತ್ರಿಪಾದಸ್ಯಾಮೃತಂ ದಿವಿ |ತ್ರಿಪಾದೂರ್ಧ್ವ ಉದೈತ್ಪುರುಷಃ | ಪಾದೋಽಸ್ಯೇಹಾಽಽಭವಾತ್ಪುನಃ| ತತೋ ವಿಷ್ವಙ್ವ್ಯಕ್ರಾಮತ್ | ಸಾಶನಾನಶನೇ ಅಭಿ |  ತಸ್ಮಾದ್ವಿರಾಡಜಾಯತ| ವಿರಾಜೋ ಅಧಿ ಪೂರುಷಃ | ಸ ಜಾತೋ ಅತ್ಯರಿಚ್ಯತ| ಪಶ್ಚಾದ್ಭೂಮಿಮಥೋ ಪುರಃ ||೨||

ಯತ್ಪುರುಷೇಣ ಹವಿಷಾ| ದೇವಾ ಯಜ್ಞಮತನ್ವತ| ವಸನ್ತೋ ಅಸ್ಯಾಸೀದಾಜ್ಯಮ್ | ಗ್ರೀಷ್ಮ ಇಧ್ಮಶ್ಶರದ್ಧವಿಃ |  ಸಪ್ತಾಸ್ಯಾಸನ್ ಪರಿಧಯಃ |ತ್ರಿಃ ಸಪ್ತ ಸಮಿಧಃ ಕೃತಾಃ| ದೇವಾ ಯದ್ಯಜ್ಞಂ ತನ್ವಾನಾಃ | ಅಬಧ್ನನ್ಪುರುಷಂ ಪಶುಮ್ | ತಂ ಯಜ್ಞಂ ಬರ್ಹಿಷಿ ಪ್ರೌಕ್ಷನ್ | ಪುರುಷಂ ಜಾತಮಗ್ರತಃ ||೩||

ತೇನ ದೇವಾ ಅಯಜನ್ತ| ಸಾಧ್ಯಾ ಋಷಯಶ್ಚ ಯೇ| ತಸ್ಮಾದ್ಯಜ್ಞಾತ್ಸರ್ವಹುತಃ| ಸಂಭೃತಂ ಪೃಷದಾಜ್ಯಮ್ |

ಪಶೂಂಸ್ತಾಂಶ್ಚಕ್ರೇ ವಾಯವ್ಯಾನ್ | ಆರಣ್ಯಾನ್ಗ್ರಾಮ್ಯಾಂಶ್ಚ ಯೇ | ತಸ್ಮಾದ್ಯಜ್ಞಾತ್ಸರ್ವಹುತಃ|ಋಚಃ ಸಾಮಾನಿ ಜಜ್ಞಿರೇ| ಛನ್ದಾಂಸಿ ಜಜ್ಞಿರೇ ತಸ್ಮಾತ್ | ಯಜುಸ್ತಸ್ಮಾದಜಾಯತ | ತಸ್ಮಾದಶ್ವಾ ಅಜಾಯನ್ತ| ಯೇ ಕೇ ಚೋಭಯಾದತಃ | ಗಾವೋ ಹ ಜಜ್ಞಿರೇ ತಸ್ಮಾತ್| ತಸ್ಮಾಜ್ಜಾತಾ ಅಜಾವಯಃ|

ಯತ್ಪುರುಷಂ ವ್ಯದಧುಃ| ಕತಿಧಾ ವ್ಯಕಲ್ಪಯನ್ | ಮುಖಂ ಕಿಮಸ್ಯ ಕೌ ಬಾಹೂ| ಕಾವೂರೂ ಪಾದಾವುಚ್ಯೇತೇ | ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಽಸ್ಯ ಮುಖಮಾಸೀತ್ | ಬಾಹೂ ರಾಜನ್ಯಃ ಕೃತಃ ||೫||

ಊರು ತದಸ್ಯ ಯದ್ವೈಶ್ಯಃ | ಪದ್ಭ್ಯಾಂ ಶೂದ್ರೋ ಅಜಾಯತ| ಚನ್ದ್ರಮಾ ಮನಸೋ ಜಾತಃ| ಚಕ್ಷೋಃ ಸೂರ್ಯೋ ಅಜಾಯತ | ಮುಖಾದಿನ್ದ್ರಶ್ಚಾಗ್ನಿಶ್ಚ | ಪ್ರಾಣಾದ್ವಾಯುರಜಾಯತ| ನಾಭ್ಯಾ ಆಸೀದನ್ತರಿಕ್ಷಂ |

ಶೀರ್ಷ್ಣೋ ದ್ಯೌ ಸಮವರ್ತತ | ಪದ್ಭ್ಯಾಂ ಭೂಮಿರ್ದಿಶಃ ಶ್ರೋತ್ರಾತ್ |ತಥಾ ಲೋಕಾಂ ಅಕಲ್ಪಯನ್ ||೬||

ವೇದಾಹಮೇತಂ ಪುರುಷಂ ಮಹಾನ್ತಂ | ಆದಿತ್ಯವರ್ಣಂ ತಮಸಸ್ತು ಪಾರೇ | ಸರ್ವಾಣಿ ರೂಪಾಣಿ ವಿಚಿತ್ಯ ಧೀರಃ | ನಾಮಾನಿ ಕೃತ್ವಾಽಭಿವದನ್ ಯದಾಸ್ತೇ |ಧಾತಾ ಪುರಸ್ತಾದ್ಯಮುದಾಜಹಾರ | ಶಕ್ರಪ್ರವಿದ್ವಾನ್ಪ್ರದಿಶಶ್ಚತಸ್ರಃ| ತಮೇವಂ ವಿದ್ವಾನಮೃತ ಇಹ ಭವತಿ | ನಾನ್ಯಃ ಪನ್ಥಾ ಅಯನಾಯ ವಿದ್ಯತೇ | ಯಜ್ಞೇನ ಯಜ್ಞಮಯಜನ್ತ ದೇವಾಃ| ತಾನಿ ಧರ್ಮಾಣಿ ಪ್ರಥಮಾನ್ಯಾಸನ್ | ತೇ ಹ ನಾಕಂ ಮಹಿಮಾನಃ ಸಚನ್ತೇ| ಯತ್ರ ಪೂರ್ವೇ ಸಾಧ್ಯಾಃ ಸನ್ತಿ ದೇವಾಃ ||೭||

ಅದ್ಭ್ಯಃ ಸಂಭೂತಃ ಪೃಥಿವ್ಯೈ ರಸಾಚ್ಚ | ವಿಶ್ವಕರ್ಮಣಃ ಸಮವರ್ತತಾಧಿ | ತಸ್ಯ ತ್ವಷ್ಟಾ ವಿದಧದ್ರೂಪಮೇತಿ | ತತ್ಪುರುಷಸ್ಯ ವಿಶ್ವಮಾಜಾನಮಗ್ರೇ| ವೇದಾಹಮೇತಂ ಪುರುಷಂ ಮಹಾನ್ತಂ | ಆದಿತ್ಯವರ್ಣಂ ತಮಸಃ ಪರಸ್ತಾತ್| ತಮೇವಂ ವಿದ್ವಾನಮೃತ ಇಹ ಭವತಿ| ನಾನ್ಯಃ ಪನ್ಥಾ ವಿದ್ಯತೇಽಯನಾಯ| ಪ್ರಜಾಪತಿಶ್ಚರತಿ ಗರ್ಭೇ ಅನ್ತಃ | ಅಜಾಯಮಾನೋ ಬಹುಧಾ ವಿಜಾಯತೇ||೮||

ತಸ್ಯ ಧೀರಾಃ ಪರಿಜಾನನ್ತಿ ಯೋನಿಮ್ | ಮರೀಚೀನಾಂ ಪದಮಿಚ್ಛನ್ತಿ ವೇಧಸಃ| ಯೋ ದೇವೇಭ್ಯ ಆತಪತಿ| ಯೋ ದೇವಾನಾಂ ಪುರೋಹಿತಃ| ಪೂರ್ವೋ ಯೋ ದೇವೇಭ್ಯೋ ಜಾತಃ| ನಮೋ ರುಚಾಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಯೇ| ರುಚಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಂ ಜನಯನ್ತಃ| ದೇವಾ ಅಗ್ರೇ ತದಬ್ರುವನ್| ಯಸ್ತ್ವೈವಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಿದ್ವಾನ್| ತಸ್ಯ ದೇವ ಅಸನ್ ವಶೇ ||೯||

ಹ್ರೀಶ್ಚ ತೇ ಲಕ್ಷ್ಮೀಶ್ಚ ಪತ್ನ್ಯೌ| ಅಹೋರಾತ್ರೇ ಪಾರ್ಶ್ವೇ| ನಕ್ಷತ್ರಾಣಿ ರೂಪಮ್ | ಅಶ್ವಿನೌ ವ್ಯಾತ್ತಂ|

ಇಷ್ಟಂ ಮನಿಷಾಣ| ಅಮುಂ ಮನಿಷಾಣ| ಸರ್ವಂ ಮನಿಷಾಣ ||೧೦||

             ಊಂ ಶಾನ್ತಿಃ ಶಾನ್ತಿಃ ಶಾನ್ತಿಃ